Historische voorwerpen wil je liever niet beschadigen, en dan is het een uitkomst als je over een scanner beschikt waarmee je dwars door allerlei materiaal heen kunt kijken. Dat bracht restaurateur Benita Jansma op het idee om het CWI te vragen of een bijna 450 jaar oud woordenboek van het Regionaal Archief Alkmaar de röntgenscanner van het FleX-ray Lab in mocht.
Het Griekse woordenboek – uit 1580 om precies te zijn – is rond 1600 ingebonden. “Er zijn toen perkamenten strookjes gebruikt om de band te verstevigen, met name in de rug”, vertelt Jansma’s collega Lisette Blokker, coördinator team dienstverlening van het Archief. Die strookjes zijn gemaakt van versneden oude boeken die toch niet meer gebruikt werden. “Dat gebeurde in de 17e eeuw heel veel”, legt Blokker uit. “Voor het verstevigen van nieuwe banden werden vaak katholieke boeken versneden die na de Reformatie afgeschreven waren.”
Zeldzaam
Wat de vondst bijzonder maakt, is dat de gebruikte strookjes zeldzaam zijn. Daarom wilde het archief graag weten wat er nog aan leesbare tekst op de strookjes staat. Dat kan belangrijke aanwijzingen opleveren over de ouderdom en de herkomst van het versneden boek. Maar de perkamenten strookjes zaten vastgelijmd aan de rug van het boekblok, en een aantal andere fungeerden als kim. Blokker: “Nadat Benita de banden loshaalde van het boekblok – wat vrij gemakkelijk ging omdat ze deels al waren losgeraakt – konden we de buitenkant van de strookjes goed lezen.” De binnenzijde bleef echter onleesbaar, want daarmee zaten ze nog vastgelijmd aan de rug van het boek.
“Het liefst wilden we het boekblok heel houden, en de strookjes vast laten zitten. Maar de vondst was zo bijzonder dat we het ook belangrijk vonden dat beide zijden van het gebruikte perkament gelezen werden.” Met die vraag kwam Jansma bij het CWI terecht: kunnen jullie de tekst aan de binnenkant van de lijmstrookjes zichtbaar maken?
