In Nederland gaat het grootste deel van het huishoudelijk restafval per vrachtwagen naar afvalverbrandingsinstallaties. Dat systeem is kwetsbaar. Veel bruggen en viaducten zijn in de jaren vijftig en zestig aangelegd, en zijn aan renovatie toe. Ze kunnen daardoor steeds minder zware voertuigen aan. De afsluiting van de A7 was geen incident, maar een voorbode van wat vaker zal gebeuren.
Elektrische schepen
Onderzoekers van de Stochastics group van Centrum Wiskunde & Informatica en studenten Business Analytics van de VU analyseerden het afvalvervoer van 55 gemeenten in Noord- en Zuid-Holland en Flevoland. Met behulp van wiskundige optimalisatiemodellen rekenden zij verschillende scenario’s door voor het vervoer van afval: alleen vrachtwagens, een combinatie van vrachtwagens en dieselschepen, en een combinatie van vrachtwagens en elektrische duwboten. Afval wordt daarbij eerst met trucks naar overslagpunten aan het water gebracht en gaat vervolgens met de boot naar de verbrandingsinstallatie.
De uitkomsten zijn opvallend. In het meest duurzame scenario, met elektrische schepen, dalen de totale kosten met bijna 20 procent ten opzichte van uitsluitend wegtransport. Tegelijkertijd neemt de CO₂-uitstoot met ruim 40 procent af. Ook het aantal gereden vrachtwagenkilometers halveert bijna. Zelfs met dieselschepen zijn er al duidelijke voordelen, al blijven elektrische vaartuigen het schoonst.
Gemeenten moeten samenwerken
Volgens de onderzoekers zit de winst niet alleen in de techniek, maar vooral in de inrichting van het systeem. Afval is in vergelijking met voedsel weinig bederfelijk, hoeft niet supersnel op de plaats van bestemming te zijn en leent zich goed voor bundeling. Dat maakt huishoudelijk restafval geschikt voor vervoer over water. Bovendien vormen de vele Nederlandse waterwegen een infrastructuur die het wegennet kan ontlasten. Voorwaarde is wel samenwerking: gemeenten moeten hun afvalstromen combineren en overslagpunten delen.
Daaruit volgt ook het belangrijkste advies: bouw afvalverwerkingsinstallaties en overslaglocaties langs vaarwegen en richt de logistiek daar omheen in. Wie blijft plannen vanuit de snelweg, loopt vast. Letterlijk én figuurlijk.
Enorme kansen
Het onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Waste Management. De boodschap van de auteurs is vooral bestuurlijk relevant. Nederland staat voor grootschalig onderhoud aan wegen en bruggen, terwijl klimaatdoelen steeds scherper worden. Afvaltransport over water blijkt een zeldzame combinatie van goedkoper beleid en lagere uitstoot.
“Dit onderzoek laat zien dat er op waterwegen vaak ruimte is om het wegennet te ontlasten”, zeggen CWI-onderzoekers Jesse Nagel en Rob van der Mei. “En dan niet alleen voor huishoudelijk afval, maar ook voor andere sectoren. Denk bijvoorbeeld aan bouwlogistiek, of bevoorrading van detailhandel. Hier liggen enorme kansen!”
