In juli 2025 publiceerde NWO’s magazine Onderzoek een interview met onze collega Stacey Jeffery (CWI, QuSoft, Universiteit van Amsterdam). Stacey blikt terug op haar inspirerende pad van haar jeugd in Canada via China naar Amsterdam, op haar onderzoek naar quantumalgoritmen en haar inzet voor meer inclusiviteit in het quantumtechnologieveld. Het interview vertelt het verhaal van Stacey’s nieuwsgierigheid en doorzettingsvermogen.
Stacey Jeffery reisde de halve wereld over om te ontdekken waar haar hart lag. Dat bleek in Amsterdam te zijn, bij quantum computing. Het onderzoeksgebied vindt de bijzonder hoogleraar Quantum Information fascinerend, maar dat er in Europa maar weinig vrouwen actief zijn in dit veld vindt ze minder. Om daar wat aan te veranderen, zette ze een professioneel netwerk voor vrouwen op.
Interview van Stacey Jeffery: Elke Veldkamp voor Onderzoek Magazine (NWO)
Stacey Jeffery gebruikt graag muziek als metafoor om haar onderzoeksgebied, quantum computing, uit te leggen. ‘De basis van een nummer is de beat’, zegt Jeffery. ‘Maar om muziek te maken, heb je meer nodig dan alleen een beat: er moet ook een melodie zijn, die complexere informatie vastlegt over een beoogd gevoel. Dat is als een quantumberekening.’ Bezoekers van het Gala van de Wetenschap zagen Jeffery een paar jaar geleden deze metafoor live uitbeelden, samen zingend met muzikant Spinvis en haar collega’s Harry Buhrman en Maris Ozols. ‘Ontzettend leuk om te doen’, lacht ze. ‘Ik hoop vaker op die manier wetenschap te kunnen uitleggen.’
Op jonge leeftijd had Jeffery al een passie voor zingen, ze was achtergrondzangeres in verschillende bandjes. Ze groeide op in de buurt van het Canadese Toronto, waar haar vader overleed toen ze pas vier maanden oud was – aan een hersenbloeding in zijn slaap. Door haar vaders vroege dood stond Jefferys moeder er op jonge leeftijd alleen voor met de kleine Stacey en haar twee jaar oudere broer. ‘Mijn moeder heeft het niet makkelijk gehad. Ze was vóór de dood van mijn vader al gestopt met haar studie om voor ons te zorgen. We leefden een hele tijd in de bijstand. Gelukkig hadden we een hecht netwerk om ons heen van behulpzame grootouders en vrienden. Mijn moeder was ook heel liefdevol en stimulerend voor mijn broer en mij. Ze zei altijd dat ik later alles kon doen wat ik wilde. Maar ik had wel last van het gevoel dat we arm waren. En dat sommige mensen op ons gezin neerkeken. Ik had het idee dat we niet helemaal geaccepteerd werden binnen onze gemeenschap.’
Stacey Jeffery ontving een ERC Starting Grant voor onderzoek naar Algorithms, Security and Complexity for Quantum Computers (ASC-Q). Quantumcomputers zijn krachtige computers die quantum bits – de kleinste eenheid die er bestaat – gebruiken om complexe problemen op te lossen, in plaats van het binaire systeem van nullen en enen. Jeffery’s onderzoek houdt zich bezig met de vraag waar je quantumcomputers voor kunt gebruiken. In het ERC-project ontwerpt ze nieuwe quantumalgoritmen voor quantumcomputers met een beperkt geheugen.
Het gevoel er niet bij te horen bleef Jeffery lang achtervolgen. ‘De eerste jaren van mijn academische carrière dacht ik regelmatig: mensen zullen erachter komen dat ik hier niet thuis hoor.’ Maar het was overduidelijk dat Jeffery wel degelijk op de universiteit thuishoorde. Ze was een slim, nieuwsgierig kind dat boeken verslond. ‘Mijn moeder ging weer studeren toen mijn broer en ik wat ouder waren. Ze nam me weleens mee naar haar colleges sociologie. Daar zat ik als negenjarige enthousiast mee te schrijven en te tekenen. Mijn moeder vertelde me dat haar studiegenoten die de colleges gemist hadden, heel blij waren met mijn “aantekeningen”. En ik geloofde haar.’
Omdat ze wiskunde leuk vond, besloot Jeffery toen ze eenmaal oud genoeg was, een combinatie van filosofie en wiskunde te studeren. Maar dat viel tegen. Jeffery: ‘Ik liep verbaasd uit mijn eerste wiskundecollege weg, omdat ik dacht dat ik in het verkeerde lokaal zat: de les leek een herhaling van wat ik op de middelbare school al had geleerd. En bij filosofie bleek het helemaal niet te gaan over de oorsprong van het universum, zoals ik had gehoopt. Dus verloor ik al snel mijn interesse om te studeren.’
Jeffery besloot een pauze te nemen en met haar toenmalige vriend naar China te vertrekken om Engelse les te geven. ‘We hebben daar anderhalf jaar gewoond, eerst in Shandong en daarna in Peking. Een ontzettend interessante ervaring; ik ben daar echt volwassen geworden. In de eerste plaats vanwege de schok om geconfronteerd te worden met zo’n andere cultuur. In de tweede plaats omdat ik er ongelooflijk naïef was heengegaan, ik had bijvoorbeeld niet eens een ziektekostenverzekering geregeld.
Wat ik ook niet gewend was: mijn vriend en ik merkten dat we in China relatief ‘rijk’ waren. We konden uitgaan, taxi’s nemen en veel spullen kopen. De Chinese middelbare scholieren aan wie ik lesgaf, vertelden me dat ze ervan droomden om ooit in Canada te kunnen studeren. Daardoor besefte ik hoe verwend ik me eigenlijk had gedragen in Canada. Ik had mijn plek op de universiteit als vanzelfsprekend beschouwd en mijn studie totaal niet serieus genomen. Terwijl deze jongeren álles zouden geven voor zo’n kans. Dat inzicht maakte me nederig.’
Voor elke vier mannen werkt er maar één vrouw in de quantumsector in de Europese Unie.
Jeffery keert terug naar Canada, met het besluit haar studie veel serieuzer te nemen. En ze neemt nog iets mee uit China: het boek Gödel, Escher, Bach van Douglas Hofstadter, gevonden in een Engelse boekwinkel in Peking. ‘Dat was een echte eyeopener. Het ging over logica, over muziek, over hoe hersenen werken. Met als rode draad theoretische informatica. Ik besloot door dit boek te switchen naar de studie informatica.’ Ze was verrast toen haar moeder haar vertelde dat haar vader dit óók studeerde, ten tijde van zijn overlijden. ‘Dat wist ik niet, ik vond het heel ontroerend dat ik onbewust in zijn voetsporen was getreden.’
Toch raakt Jeffery opnieuw teleurgesteld, tijdens het eerste semester; ze voelt zich niet erg uitgedaagd. Deze keer vraagt ze haar professor om hulp. ‘Ga het vak quantum computing maar volgen’, luidt het advies. Jeffery: ‘Dat bleek een schot in de roos. Quantum computing was het coolste onderwerp dat ik ooit had bestudeerd. Het is fascinerend om erachter te komen dat het universum niet werkt zoals je denkt dat het werkt. Ik werd zó enthousiast dat ik de docent vroeg of ik zijn onderzoeksassistent mocht worden.’
Fastforward naar 2017: Jeffery is inmiddels zelf postdoc aan Caltech in Californië en op zoek naar een baan. Ze solliciteert bij QuSoft, het onderzoekscentrum voor quantumsoftware opgericht door het Centrum Wiskunde & Informatica (CWI) en de Universiteit van Amsterdam. ‘CWI heeft wereldfaam op het gebied van quantum computing, ik wilde hier heel graag naartoe.’ De verhuizing naar Nederland gaat zonder grote cultuurschokken. ‘Mijn collega’s zijn geweldig, we hebben een fijne, ondersteunende sfeer op het CWI. En de samenleving in Nederland is open, het is makkelijker om uit je eigen “sociale bubbel” te komen.’
Het valt Jeffery wel op dat er weinig vrouwen actief zijn in het veld van quantum computing. In 2019 richt ze daarom samen met Julia Cramer van de Universiteit Leiden Women in Quantum Development (WIQD) op, een professioneel netwerk voor vrouwen in haar vakgebied. ‘Voor elke vier mannen werkt er maar één vrouw in de quantumsector in de Europese Unie. Met WIQD brengen we vrouwen en andere ondervertegenwoordigde groepen binnen quantumtechnologie met elkaar in contact en proberen we het vakgebied zo inclusief mogelijk te maken.’ En dat is hard nodig, ziet Jeffery: ‘Aan de Universiteit van Waterloo, waar ik studeerde, maakte ik deel uit van een grote groep en had ik altijd meerdere vrouwen om me heen in mijn onderzoeksgebied. Maar als je de enige vrouw bent, kan het moeilijk zijn. Je hebt niemand om naar op te kijken. Verschillende vrouwen zijn om die reden afgehaakt. Ik heb zelf meermaals meegemaakt dat een man tegen me zei dat ik alleen was uitgenodigd voor een functie omdat ik een vrouw ben. Zoiets kan me nog steeds raken, ook al weet ik rationeel dat ik gewoon een goede wetenschapper ben.’
Stacey Jeffery woont met haar echtgenoot en twee dochters (2 en 5 jaar) in Amsterdam
Headerfoto en onderste foto gemaakt door Ivar Pel (2024).
